Niedożywienie i brak apetytu u seniorów – Jak radzić sobie z brakiem apetytu u seniora?

Brak apetytu u osób starszych jest często występującym problemem. Może prowadzić do niedowagi i poważnego niedożywienia. Prawidłowe odżywianie i dostarczanie organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych jest niezbędne do zachowania dobrego stanu zdrowia. W jaki sposób radzić sobie z brakiem apetytu u osób starszych?

WHO a bycie seniorem

WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia, podzieliła okres starości na etapy:

• Wiek podeszły, czyli 60-74 lat,
• Starość późna, czyli 75-89 lat,
• Starość bardzo późna, określana długowiecznością, czyli 90 i więcej lat.

Zwróciła uwagę, że starzenie się jest procesem nieuniknionym. Warto przygotować się do tego i zdobyć odpowiednio wcześnie niezbędną wiedzę na temat m.in. żywienia seniorów. Zdrowe odżywianie jest wyjątkowo ważne dla organizmu, który się starzeje. Często bywa tak, że osoby, które pomagają osobom starszym nie mają wystarczającej wiedzy , doświadczenia lub odpowiednich narzędzi, aby zrozumieć rolę odżywiania w starzeniu się organizmu.

Senior a zdrowe odżywianie

Odżywianie jest jedną z fizjologicznych podstawowych potrzeb człowieka. Okres starości często wiąże się z problemami z jedzeniem, a znajomość fizjologii starzenia pozwoli na zrozumienie tego złożonego procesu i zależności. Za brak apetytu może odpowiadać wiele powodów, które mogą kumulować się przez lata. Przywrócenie prawidłowego sposobu odżywiania jest możliwe, jednak wymaga cierpliwości i odpowiedniej wiedzy.

Wiedza na temat zdrowych nawyków żywieniowych seniora obejmuje ogólne zasady prawidłowego odżywiania. Ważną rolę odgrywa piramida żywienia, którą opracowali naukowcy z Uniwersytetu Harvarda. Piramida określa produkty, których lepiej unikać oraz takie, które warto regularnie spożywać. W codziennym menu powinny znaleźć się produkty pełnoziarniste, roślinne tłuszcze (olej rzepakowy i oliwa), warzywa (przy każdym posiłku) i owoce (2 razy w ciągu dnia). Dobrą dietę uzupełniają orzechy i rośliny strączkowe (1-3 razy w ciągu dnia) oraz nabiał (1-2 razy w ciągu dnia).  Drób, ryby i jajka powinny być spożywane regularnie, ale z umiarem (0-2 razy w ciągu dnia). Biały chleb, ziemniaki, biały ryż, makaron, słodycze i czerwone mięso lepiej spożywać z dużym umiarem i stosunkowo rzadko.

Seniorzy potrzebują znacznie mniej energii, o czym należy pamiętać. W przypadku osób w przedziale wiekowym 65-75 lat jest to około 2300 kcal. Seniorzy powyżej 75 lat potrzebują około 2100 kcal dziennie.

Brak apetytu u seniora – jakie są powody?

Nieprawidłowa higiena jedzenia jest jedną z przyczyn, które skutkują brakiem apetytu u seniorów. Zaliczyć można do tego odmawianie posiłków, np. przez brak odczuwanego łaknienia, brak stałych godzin podawania posiłków. Innym problemem są powtarzające się błędy żywieniowe, np. spożywanie żywności przetworzonej, dużej ilości słodyczy lub ciężkostrawnych posiłków przed pójściem spać.

To powody, które powodują problemy związane z układem pokarmowym, m.in. zgagę, wrzody, zaparcia, bóle brzucha, wzdęcia. Senior, przez pojawiające się dolegliwości odmawia jedzenia, co tylko intensyfikuje problem.

Niedobór substancji, które odpowiadają za łaknienie, np. cynku, również może być przyczyną braku apetytu. Niektóre osoby starsze przyjmują leki, które mają w swoich skutkach ubocznych obniżenie łaknienia.

Seniorzy mogą mieć problem z gryzieniem oraz połykaniem pokarmu, mogą odczuwać zaburzenia zapachu i smaku, a to skutecznie zniechęca do przyjmowania posiłków.

Brak apetytu u seniora – jak zachęcić osoby starsze do jedzenia?

Nie można określić konkretnej i w pełni skutecznej metody, która przyniesie efekt u każdego. Na pewno warto wykazać się dobrą wolą i cierpliwością, aby wprowadzić sposoby, które mają za zadanie zwiększyć apetyt. Kluczową i pierwszą czynnością powinno być zawsze rozpoznanie powodów, dlaczego osoba starsza nie ma apetytu. Brak łaknienia może być objawem choroby, przy której konieczna będzie farmakologia, o czym zdecyduje lekarz. Dolegliwości układu pokarmowego mogą skutkować koniecznością np. suplementacji enzymów trawiennych przy zbyt małej ilości soków trawiennych, o czym również powinien zdecydować lekarz po uprzednim przeprowadzeniu odpowiednich badań.

Seniorzy mogą mieć problem z jedzeniem dużej ilości posiłków w ciągu dnia. Zwykle osoby starsze i chore jedzą 1-3 posiłki dziennie, dlatego istotne jest, aby zadbać o odpowiednią kaloryczność jedzenia. Nawet niewielkie porcje powinny być bardziej odżywcze. Można to zrobić poprzez dodawanie olejów roślinnych, odrobiny śmietanki, masła lub miodu. Dobrym pomysłem jest również dodawanie produktów nabiałowych, np. jogurtu. Stosowanie dodatków powinno uwzględniać aktualny stan zdrowia seniora. Najlepiej skonsultować dietę z lekarzem lub dietetykiem.

Zwiększenie apetytu u seniora – metody i sposoby

Sposoby i metody, które warto wdrożyć w codzienne żywienie osoby starszej, obejmują m.in.:

• Zwiększenie aktywności fizycznej seniora po konsultacji z lekarzem i adekwatnie do stanu zdrowia,
• Przygotowywanie 5 posiłków dziennie o mniejszych porcjach,
• Rutyna, czyli regularne podawanie posiłków z podobnymi przerwami pomiędzy kolejnymi (np. 4-6 godzin),
• Urozmaicone menu,
• Forma posiłków łatwa do jedzenia dla seniora, np. papki lub zupy krem,
• Podawanie napojów do posiłków, przede wszystkim wody,
• Stosowanie przypraw, głównie świeżych ziół oraz aromatycznych olejów,
• Stosowanie naparów i ziół, które zwiększają łaknienie, np. mięta pieprzowa,
• Suplementacja, np. błonnikiem (problemy z jelitami) lub cynkiem (brak łaknienia),
• Odpowiednia higiena posiłków, które warto podawać do spożycia w ciszy i spokoju.

Problem braku apetytu u osób starszych może wynikać z niskiej świadomości aktualnego stanu zdrowia. Wiele osób nie bada się regularnie, choroby są wykrywane po pojawieniu się pierwszych symptomów. Brak łaknienia może świadczyć o jednej z chorób przewlekłych np. jelit, żołądka, wątroby, trzustki. Przy pojawieniu się problemów z apetytem warto zmienić nawyki żywieniowe oraz umówić wizytę u lekarza.